Định lượng cholesterol toàn phần máu là gì? Công thức tính chỉ số?

Chỉ số cholesterol toàn phần quá cao sẽ dẫn đến các vấn đề về sức khỏe, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Vậy định lượng cholesterol toàn phần nên ở mức bao nhiêu là khỏe mạnh, ý nghĩa chỉ số như thế nào? Thông tin sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây.

Chỉ số cholesterol toàn phần là gì?

Cholesterol là chất béo có trong máu và tất cả tế bào trong cơ thể. Cholesterol có vai trò quan trọng, giúp cấu tạo nên màng tế bào, tạo ra mật giúp tiêu hóa thức ăn chứa chất béo, đóng vai trò trung tâm cho nhiều phản ứng sinh hóa, cần thiết cho sự sản xuất hormon tuyến sinh dục, tuyến thượng thận,…

Có hai nguồn cung cấp cholesterol cho cơ thể, đó là cholesterol do cơ thể tự sản xuất ở gan (chiếm 80%) và cholesterol ngoại sinh, được cung cấp qua thức ăn, đặc biệt là thức ăn giàu cholesterol như phủ tạng động vật, lòng đỏ trứng, thịt, sữa,…

Như vậy, cholesterol vô cùng cần thiết và không thể thiếu trong cơ thể. Tuy nhiên, nếu cơ thể dung nạp quá nhiều cholesterol, lượng cholesterol không được sử dụng có thể tích tụ trong mạch máu, thời gian dài sẽ tạo thành các mảng xơ vữa, làm thu hẹp, tắc nghẽn mạch máu, gây nhiều bệnh tim mạch và nguy cơ đột quỵ. Do đó, theo dõi và duy trì ổn định lượng cholesterol, có vai trò quan trọng đối với sức khỏe.

Trong cơ thể có nhiều loại cholesterol, xét nghiệm định lượng cholesterol toàn phần là xét nghiệm cho biết tổng lượng cholesterol được tìm thấy trong máu người bệnh. Nồng độ cholesterol toàn phần được tạo thành từ:

• LDL-Cholesterol (Low density lipoprotein cholesterol), HDL- Cholesterol (High density lipoprotein cholesterol): Gọi là “lipoprotein cholesterol tỷ trọng cao”. HDL-cholesterol được gọi là “cholesterol tốt”, Triglycerid: Là chất béo trung tính trong máu.
• Chỉ số xét nghiệm cholesterol toàn phần phản ánh nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Do đó, nếu kết quả xét nghiệm định lượng cholesterol toàn phần càng cao thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch càng lớn. Trị số bình thường của cholesterol toàn phần là dưới 200mg/dL (<5.2 mmol/L). Trị số cholesterol toàn phần không tốt, có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe khi trên 240 mg/dL (>6.2 mmol/L).

Định lượng cholesterol toàn phần máu là gì?

Để đo được cholesterol toàn phần, cần thực hiện xét nghiệm máu. Người từ 20 tuổi trở lên được khuyến cáo nên xét nghiệm cholesterol 5 năm/lần. Trước khi làm xét nghiệm này, cần nhịn ăn tối thiểu 10 giờ và tối đa 14 giờ, chỉ uống nước lọc.

Khi thực hiện xét nghiệm máu, máu sẽ được lấy từ tĩnh mạch và được đưa đi phân tích để xác định nồng độ của các loại cholesterol khác nhau, bao gồm HDL cholesterol, LDL cholesterol, Triglyceride và tổng cholesterol toàn phần.

Tại sao nên kiểm tra định lượng cholesterol toàn phần máu?

Giữ mức cholesterol toàn phần trong giới hạn mục tiêu là điều quan trọng đối với mọi lứa tuổi, kể cả người khỏe mạnh, không mắc bệnh tim. Nhiều người có mức cholesterol trong máu cao, nhưng không biết cho đến khi xuất hiện các triệu chứng của xơ vữa động mạch hoặc bệnh tim.

Bởi cholesterol cao không có dấu hiệu hay triệu chứng cụ thể, thường được phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ, thông qua xét nghiệm máu. Do đó, người từ 20 tuổi trở lên nên được kiểm tra cholesterol ít nhất 5 năm/lần.

Xét nghiệm cholesterol càng quan trọng hơn đối với những người có tiền sử gia đình mắc bệnh cholesterol cao hoặc bệnh tim, người thừa cân, béo phì, lạm dụng rượu bia và thuốc lá, ít vận động, bệnh tiểu đường, bệnh thận, hội chứng đa nang buồng trứng hoặc tuyến giáp hoạt động kém.

Trẻ em và thành thiếu niên dưới 19 tuổi cũng được khuyến nghị nên làm xét nghiệm cholesterol một lần trong độ tuổi 9-11 tuổi và một lần nữa trong độ tuổi từ 17-21 tuổi. Người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên, nên đi kiểm tra hằng năm.

Việc kiểm tra định lượng cholesterol toàn phần máu sẽ cho biết cụ thể các chỉ số HDL, LDL, VLDL và mức cholesterol toàn phần đang ở phạm vi khỏe mạnh hay không. Giúp chẩn đoán sớm nguy cơ các các bệnh lý liên quan đến nồng độ LDL cholesterol tăng, HDL cholesterol giảm như: biến chứng về tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, xơ vữa động mạch; tăng huyết áp; đái tháo đường; tắc mật dẫn đến vàng da,…

Từ đó, bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị cá thể hóa, bao gồm điều chỉnh về lối sống, kết hợp với sử dụng thuốc nếu cần, giúp đưa cholesterol toàn phần về mức ổn định.

Định lượng cholesterol toàn phần máu có sự khác nhau ở mỗi người và độ tuổi. Đồng thời, nồng độ này cũng sẽ thay đổi qua từng năm. Tổng mức cholesterol phản ánh nguy cơ mắc bệnh tim, cấp độ càng cao thì rủi ro cũng sẽ tăng theo. Vì vậy, cần duy trì thăm khám sức khỏe theo định kỳ, xét nghiệm máu để theo dõi sát sao định lượng cholesterol toàn phần máu.

Công thức tính cholesterol toàn phần

Tổng lượng cholesterol toàn phần được tính bằng công thức: nồng độ LDL cholesterol + nồng độ HDL cholesterol + 20% nồng độ Triglyceride. Trong đó:

• LDL cholesterol là lipoprotein mật độ thấp, được xem là loại cholesterol “xấu” vì nó góp phần tích tụ mảng bám trong động mạch, làm giảm lưu lượng máu. Những mảng bám này khi vỡ ra có thể dẫn đến đau tim hoặc đột quỵ.
• HDL cholesterol là lipoprotein mật độ cao, giúp loại bỏ LDL cholesterol dư thừa từ máu và đưa đến gan. Khi đó, gan sẽ xử lý để loại bỏ cholesterol “xấu” này ra khỏi cơ thể. Nhờ đó, động mạch được giữ thông thoáng và giúp máu lưu thông tốt hơn. Đây là chỉ số duy nhất trong bảng lipid nên được duy trì ở mức cao.
• Triglyceride là một loại chất béo có trong máu. Khi ăn, cơ thể sẽ chuyển hóa lượng calo không cần thiết thành chất béo trung tính, được lưu trữ trong các tế bào mỡ. Mức chất béo trung tính có liên quan đến một số yếu tố bao gồm: béo phì, thừa cân, lạm dụng rượu, hút thuốc lá, ít vận động, ăn nhiều đồ ngọt, người mắc bệnh tiểu đường. (1)

Bảng định lượng chỉ số cholesterol toàn phần bình thường trong máu

Cholesterol thường được đo bằng miligam (mg) cholesterol trên mỗi deciliter (dL) máu. Bảng định lượng chỉ số cholesterol toàn phần máu ở các mức độ như sau:

Tuổi Cholesterol toàn phần Non-HDL cholesterol HDL cholesterol LDL cholesterol Dưới 19 tuổi Dưới 170mg/dL Dưới 120mg/dL Dưới 110mg/dL Trên 45mg/dL Từ 20 tuổi trở lên (đối với nam) 125 - 200 mg/dL Dưới 130mg/dL Dưới 100mg/dL 40mg/dL hoặc cao hơn Từ 20 tuổi trở lên (đối với nữ) 125 - 200 mg/dL Dưới 130mg/dL Dưới 130mg/dL 50mg/dL trở lên

Mức cholesterol khỏe mạnh còn phụ thuộc vào tuổi tác, tiền sử gia đình, lối sống và các yếu tố nguy cơ khác như mắc bệnh tim, bệnh tiểu đường,… (2)

1. Định lượng cholesterol toàn phần máu cao là bao nhiêu?

Tổng lượng cholesterol được xếp hạng như sau:

• Mức mong muốn: Dưới 200 mg/dL
• Mức cao giới hạn: 200-239 mg/dL
• Mức cao: 240 mg/dL trở lên

Tổng mức cholesterol phản ánh nguy cơ mắc bệnh tim. Nói chung, cấp độ càng cao thì rủi ro càng cao. Nếu tổng lượng cholesterol quá cao, điều trị gồm thay đổi lối sống và/hoặc dùng thuốc để giảm lượng cholesterol đó.

Chỉ số cholesterol toàn phần máu cao phản ánh nguy cơ mắc bệnh tim. Nếu định lượng cholesterol toàn phần máu đo được nằm trong phạm vi từ 200 - 239mg/dL, có nghĩa tổng mức cholesterol toàn phần đang ở mức giới hạn cao. Nếu chỉ số từ 240mg/dL cho thấy định lượng cholesterol toàn phần máu ở mức độ cao. Lúc này, nguy cơ mắc bệnh tim tăng cao, cần có sự can thiệp điều trị, khắc phục tình trạng cholesterol toàn phần cao.

Những nguyên nhân khiến cholesterol toàn phần cao bao gồm:

• Chế độ ăn thiếu khóa học, nạp nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa, uống nhiều rượu, hút thuốc lá;
• Thừa cân, béo phì;
• Tuổi cao;
• Yếu tố di truyền;
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc an thần, thuốc tránh thai,…
• Mắc một số bệnh lý đái tháo đường, huyết áp cao, viêm tụy.

2. Định lượng cholesterol toàn phần máu thấp là bao nhiêu?

Định lượng cholesterol toàn phần máu dưới 160 mg/dL là mức độ thấp. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do: chế độ ăn ít chất béo khiến cơ thể không được cung cấp đủ lượng cholesterol cần thiết, sử dụng một số loại thuốc làm giảm nồng độ cholesterol máu (như estrogen, levothyroxine,…), mắc các bệnh lý cường giáp, bệnh gan, thiếu máu mạn tính, người từng phẫu thuật cắt ruột,…

Cholesterol toàn phần không bình thường có ảnh hưởng gì không?

Cholesterol giống như một chất sáp có trong máu và mọi tế bào của cơ thể. Nó có vai trò quan trọng trong việc sản xuất một số hormone nhất định và cấu tạo nên màng ngoài của màng tế bào. Mặc dù cholesterol là cần thiết, nhưng có quá nhiều cholesterol được tích tụ trong mạch máu, sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, là nguyên nhân gây tử vong số một ở Hoa Kỳ. Hơn 2.100 người Mỹ tử vong vì bệnh tim mạch mỗi ngày, trung bình cứ 40 giây thì có một người tử vong.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tăng cholesterol làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ. Trên toàn cầu, có đến 1/3 số ca bệnh tim thiếu máu cục bộ là do cholesterol cao. Tổng lượng cholesterol tăng lên là nguyên nhân chính gây ra gánh nặng bệnh tật ở cả các nước phát triển và đang phát triển vì đây là yếu tố nguy cơ gây bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ. (3)

Cholesterol toàn phần cao hơn hoặc thấp hơn mức bình thường có thể gây ra những tác hại nguy hiểm đến sức khỏe, bao gồm:

• Ảnh hưởng đến hệ thống tim mạch và tuần hoàn máu: Khi có quá nhiều LDL cholesterol, chúng sẽ dần tích tụ và lắng đọng trong lòng động mạch, gây xơ vữa động mạch. Quá trình xơ vữa làm ảnh hưởng đến lưu lượng máu trong mạch, làm suy giảm hoặc tắc nghẽn động mạch vành, nguy cơ dẫn đến đau ngực, đau tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, bệnh động mạch ngoại biên,…
• Ảnh hưởng đến hệ nội tiết: Hormone estrogen tác động lên gan làm giảm tổng lượng cholesterol trong cơ thể, tăng lượng HDL cholesterol và giảm LDL cholesterol. Tuy nhiên, phụ nữ sau độ tuổi mãn kinh, estrogen được sản xuất ra giảm dần, khiến nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn so với nam giới cùng độ tuổi. (4)
• Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Mặc dù não chỉ chiếm 2-3% trọng lượng cơ thể nhưng có đến 20% tổng lượng cholesterol trong cơ thể được tìm thấy ở não. Cholesterol được điều hòa chặt chẽ giữa các tế bào não chính - tế bào thần kinh và tế bào thần kinh đệm, rất cần thiết cho sự phát triển bình thường của não. Sự suy giảm cholesterol dẫn đến thoái hóa khớp thần kinh và thoái hóa cột sống, dẫn truyền thần kinh không thành công và giảm độ dẻo dai của khớp thần kinh. Khiếm khuyết trong chuyển hóa cholesterol dẫn đến các bệnh về cấu trúc và chức năng của hệ thần kinh trung ương như hội chứng Smith Lemli Opitz, bệnh Niemann Pick loại C (NPC), bệnh Huntington và bệnh Alzheimer.
• Ảnh hưởng đến hệ thống tiêu hóa: Trong hệ thống tiêu hóa, cholesterol rất cần thiết cho việc sản xuất mật - một chất giúp cơ thể phân hủy thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng trong ruột. Nhưng nếu có quá nhiều cholesterol trong mật, lượng cholesterol dư thừa sẽ hình thành tinh thể và sau đó là sỏi cứng trong túi mật. Sỏi mật có thể gây đau đớn cho người bệnh.

Biện pháp giúp chỉ số cholesterol toàn phần máu ổn định

Để cải thiện chỉ số cholesterol toàn phần máu, cần dựa vào nguyên nhân gây ra tình trạng mức cholesterol toàn phần không bình thường. Các biện pháp cải thiện bao gồm: điều chỉnh lối sống, ăn uống, sinh hoạt khoa học, chỉ định dùng thuốc.

1. Điều chỉnh về chế độ ăn uống

Dinh dưỡng ảnh hưởng rất nhiều đến chỉ số cholesterol toàn phần máu. Do đó, để đưa cholesterol toàn phần về mức khỏe mạnh, trước tiên cần xem xét lại chế độ ăn uống hằng ngày bằng một số lưu ý sau:

• Tăng cường những thực phẩm giàu chất xơ vì nó có thể giúp đào thải lượng cholesterol dư thừa ra khỏi cơ thể như: rau xanh lá, trái cây tươi, các loại ngũ cốc nguyên hạt,…
• Sử dụng thực phẩm chứa chất béo không bão hòa đơn có trong các loại hạt, quả hạnh, bơ đậu phộng, bơ hạnh nhân, dầu ô liu, dầu hạt cải,… Chất béo bão hòa đa có nhiều trong hạt hướng dương, hạt vừng, dầu ngô, dầu hướng dương, dầu vừng. Đặc biệt, omega-3 có nhiều trong các loại cá béo tốt như cá hồi, cá ngừ, cá mòi, cá trích,…
• Hạn chế những thực phẩm có chứa chất béo chuyển hóa vì nó sẽ làm tăng nồng độ cholesterol toàn phần. Do đó, bạn nên tránh ăn các loại thịt đỏ, sữa nguyên kem, bơ, phô mai, mỡ lợn, da động vật, nội tạng động vật,…

2. Chế độ luyện tập thể dục đều đặn

Vận động thể dục thường xuyên có thể giúp giảm mức LDL cholesterol và tăng mức HDL cholesterol. Tập thể dục cũng là cách giúp giảm cân khoa học nếu bạn đang bị thừa cân, béo phì. Nên tập ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong tuần. Điều quan trọng là cần duy trì được thói quen vận động để đạt được hiệu quả tốt trong việc cao thể trạng, tốt cho sức khỏe tim mạch.

3. Có lối sống khoa học

Xây dựng một lối sống khoa học để giúp cải thiện chỉ số cholesterol toàn phần máu bao gồm:

• Duy trì cân nặng vừa phải;
• Ngừng hút thuốc lá;
• Hạn chế uống rượu, bia;

4. Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Tùy vào mức độ cholesterol toàn phần máu mà bác sĩ có thể đưa ra chỉ định dùng thuốc để cải thiện. Thuốc statin, ezetimibe (Zetia) giúp làm giảm lượng cholesterol mà cơ thể nhận được từ những thực phẩm được nạp vào. Nếu người bệnh không thể dùng statin hoặc cholesterol toàn phần máu cao ở mức nghiêm trọng, bác sĩ có thể cho tiêm thuốc ức chế PCSK9, giúp gan loại bỏ nhiều LDL cholesterol hơn ra khỏi máu.

5. Thăm khám, kiểm tra mức cholesterol toàn phần máu theo định kỳ

Mức cholesterol toàn phần máu có thể thay đổi theo thời gian. Do đó, NHLBI khuyến nghị, người trưởng thành từ 20 tuổi chủ động kiểm tra mức cholesterol định kỳ 5 năm/lần. Ngoài ra, nam giới từ 45 tuổi, nữ giới từ 50 tuổi, người thừa cân - béo phì, huyết áp cao, mắc bệnh đái tháo đường, tiền sử gia đình bị cholesterol cao hoặc đau tim, hút thuốc lá, ít vận động… nên khám, kiểm tra chỉ số cholesterol thường xuyên hơn.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị cholesterol cao, các bệnh lý về tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin:

Chỉ số cholesterol toàn phần máu rất quan trọng trong đánh giá tình trạng sức khỏe. Hy vọng thông qua bài viết, có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về định lượng cholesterol toàn phần máu và ý nghĩa chỉ số này. Chủ động thay đổi lối sống lành mạnh, giúp cải thiện chỉ số cholesterol toàn phần, giảm nguy cơ mắc bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.